Tanıtım programı için tıklayınız

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ENGELLİLİK ARAŞTIRMALARI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

“Engellilik Araştırmaları” engellilik deneyiminin büyüme ve gelişmeyi, öğrenme sürecini, benlik gelişimini, ilişkileri nasıl şekillendirdiğini; temel hak ve özgürlüklerin kullanımını nasıl etkilediğini irdeleyen yeni bir disiplinler arası bilim alanıdır. Tıp, eğitim, psikoloji, sosyoloji, hukuk, ekonomi, siyaset bilimi gibi bilim dallarının kesişme noktalarında engellilikle ilgili araştırmaların planlanması ve sektörler arası uygulanabilir projelerin yapılandırılmasına hız vererek, kalıcı çözümlere ulaşmayı hedefler.

Engellilik araştırmaları, “engelliliği” insan yaşamında karşılaşılabilecek bir deneyim olarak  kabul eder ve bu deneyimin toplumdaki bireylerin tümüne önemli politik, sosyal ve ekonomik etkileri olduğunu söyler. Engelliliğin kesişimsel bağlamda bir arada bulunduğu toplumsal cinsiyet eşitsizliği, yoksulluk, çocukluk, yaşlılık vb gibi, bireyi toplumdaki diğer bireylere göre dezavantajlı kılan durumlardaki etkilerini, farklı disiplinlerin perspektifiyle ele almayı amaçlar. Engelliliği bütün kültürlerde ve tarihsel süreçler boyunca  inceler ve engelli bireylerin deneyimlerinin daha büyük bir bilinçle algılanmasını sağlayacak ve sosyal değişimi kolaylaştıracak çalışmalar yapar.

B. “Engellilik Araştırmaları” Nasıl Ortaya Çıktı?

Toplumun engellilk olgusuna ve engeli olan bireylere bakış açısı tarih boyunca belirli bir süreç izlemiştir. İlk zamanlarda toplum engelli bireyleri tecrit etme ve dışlama eğilimindeyken, sağlık bilimlerindeki gelişmelerin ortaya çıkmasıyla “hasta” ve “tedavi olması gereken kişiler” olarak algılamaya başlamıştır. Ülkemizde bazı toplum kesimlerinde halen geçerli algı ise engelliliğin “trajik” ve “acınacak” bir durum olduğudur.

Günümüzde bedensel farklılıklara sahip kişilere, gereksinimlerine uygun toplumsal ve çevresel  destek hizmetlerinin sağlanmasının temel insan hakkı olması bağlamında ele alınması, yani “hak temelli tutum” öne çıkmaktadır. Bedensel farklılıklara sahip, diğer bir deyimle “sakat birey, ihtiyaç duyduğu özel destekler gözardı edilmediğinde, toplumda “engelli” durumda algılanmayacaktır.

Ülkemizde 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunun çıkmasının ardından geçen 15 yılda engellilik alanında önemli kazanımlar elde edilmiş, teknolojik gelişmelerle birlikte günlük yaşamı kolaylaştıran uygulamalar artmıştır. Buna rağmen pek çok konuda sorunlar  devam etmektedir.

Engellilikle ilgili sağlığa, eğitime, hukuksal ve sosyal haklara, istihdama erişimle ilgili temel verilerin bilimsel düzeyde ortaya konulması; engelli bireylerin ayrımcılığa uğramadan  hizmetlerden etkin ve kaliteli bir şekilde faydalanması, üretken bireyler olarak toplum hayatına dahil olması,  bireylerin ve ailelerinin yaşam kalitesinin arttırılması konusunda oluşturulacak sosyal politikalara ve dolayısıyla toplumsal kalkınmaya katkı sağlayacaktır.

• İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünün Engellilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı bünyesinde açılması Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının 07.04.2015 tarihli kararıyla onaylanan Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Programı bu gerekçelerle açılmış ve 2017-2018 yılından itibaren eğitime başlamıştır.
• Program tıp, hukuk, psikoloji, sosyal politika, bilişim, iletişim, mimarlık ve spor alanındaki farklı bilim dallarından zorunlu ve seçmeli ders modülleri içermektedir. Engellilik konusunda faaliyetlerde bulunan kamu ve sivil toplum kuruluşlarından farklı sektör temsilcilerinin de katılımıyla oluşturulan seminer dersleriyle desteklenmektedir.

Engellilik Araştırmaları Yüksek Lisans Programı, tıbbi odaklı yaklaşımların etkilerini kabul etmekle birlikte, “engelliliğin” çevresel ve toplumsal kısıtlamalar sonucu oluşan bir durum olduğunu savunan ve “sakatlık” deneyimi yaşayan bireylerin kişisel ve sosyal yaşamını insan hakları bağlamı üzerinden inceleyen bir bakış açısına sahiptir.

• Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıkları da dahil olmak üzere, kişilerin doğuştan sahip oldukları onura ve bireysel özerkliklerine saygı gösterilmesi ilkesini benimser.
• Tüm politika ve programlarda engellilerin insan haklarının korunmasını ve güçlendirilmesini sağlamayı hedefler.
• Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engelliliğin insan çeşitliliğinin ve insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi konusunda toplumsal farkındalık sağlamayı hedefler.
• Engellilik olgusunu “biyopsikososyal model” çerçevesinde ele alır.
• Ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir tasarıma veya uyarlanmaya gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes tarafından kullanılabileceği şekilde tasarlanmasını öngören “kapsayıcı/evrensel  tasarım” ilkelerini benimser.
• Tıbbi girişimlerin önemini de kavrayarak, engelliliğin sosyal, kültürel, politik ve ekonomik etkilerini araştırır.
• Toplumsal hayata dahil olmayı engelleyen sosyal ve çevresel etmenleri inceleme ve analiz etme becerilerini geliştirir.
• Maliyeti karşılanabilir teknolojilere öncelik vererek, bilgi ve iletişim teknolojileri, harekete yardımcı araçlar, yardımcı teknolojiler dahil engellilere uygun yeni teknolojilerin araştırılmasını, geliştirilmesini, mevcudiyetini ve kullanılabilirliğini sağlamaya veya desteklemeye önem verir.
• Engelliliği coğrafi, kültürel ve tarihsel boyutlarıyla birlikte analiz eder.
• Yerel çözümlere ve kültürel farklılıklara değer verir.
• Engelli bireyin ve ailesinin bakış açılarına önem verir, aile bireylerine yönelik araştırma ve çalışmalar yapar.
• Farklı disiplinlerin paydaş çalışmalarına yönelik yenilikçi araştırmalar yapma becerisini geliştirir.
• Araştırma becerilerini, liderlik özelliklerini ve engellilik alanında savunuculuk yeteneklerini geliştirir.

• Üniversiteler
• Sivil toplum kuruluşları
• Sosyal hizmet kurumları
• Belediyeler
• Bakım, Rehabilitasyon ve Özel Eğitim Merkezleri
• Yaşlı ve Engelli Hizmetleri Müdürlüğü

• En az bir lisans derecesine sahip olmak ya da öğreniminin  son yarı yılında olmak
• Lisans not ortalamasının (AGNO / CGPA) en az 100 üzerinden 60 olması

2. Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES) Koşulu:

• ÖSYM tarafından yapılan, Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı (KPDS), Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavı (ÜDS) ve Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı (YDS) sınavlarından, son 5 yıl içinde  en az 50 puan almış olmak

B. Nasıl Başvuru Yapacaksınız?

C. Başvuru ve Mülakat Tarihleri

Ç. Kontenjan

D.  Mülakat Sınavı ve Değerlendirme

·         Online başvuru yapan adayların mülakat sınavına girmeleri gereklidir. Mülakat sınavı İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Engellilik Araştırmaları Anabilim Dalı öğretim üyelerinden oluşan üç kişilik  bir jüri tarafından yapılmaktadır.

·         Mülakat Sınavı Yeri: İstanbul Üniversitesi Beyazıt Yerleşkesi, Esnaf Hastanesi 1. Kat Toplantı Salonu

• Başvuruda beyan edilen not ortalamasını gösterir transkript / mezuniyet belgesini mülakat jürisine ibraz etmeleri ve
• En az 1000 kelimeden oluşan bir Niyet Mektubunu yanlarında getirmeleri istenmektedir.
• Niyet Mektubunda;
  • Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programına başvurma nedeni,
  • Engellilik alanında (varsa) daha önce yaptıkları çalışmalar ve/veya deneyimler,
  • Programa kabul almaları halinde yapmayı planladıkları araştırmanın tasarımı(amaç, yöntem, olası çıktılar)
  • Engellilik Araştırmaları alanına sunmak istedikleri katkılar yer almalıdır.
• Mülakat Sınavında adayların aşağıdaki sorulara yanıt vermeleri istenecektir.

3. Değerlendirme:

o   ALES veya eşdeğeri sınavı notunun % 50’si

4. İletişim Bilgileri

İstanbul Üniversitesi

Besim Ömer Paşa Cad. Devlet Arşivleri Binası, A Blok, No: 39
Beyazıt/İstanbul

Engellilik Uygulama ve Araştırma(ENUYGAR) Merkezi

Takvimhane Caddesi, No: 19, Kat 1

Tel: 0212 440 00 00/12872

Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programında 4 adet zorunlu ders,

2019-2020 Bahar Yarıyılı Ders Programı(2. Yarıyıl)

• Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Resa Aydın  (İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi)                                         

Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Meltem Delen (İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü)

Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Kerem Giray (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi)

Dersin İçeriği: Seminer dersi kredisiz bir ders olup, zorunlu olarak alınacaktır. Bu derste yer alacak seminerlere, engellilik araştırmalarının farklı konularında, konusunda uzman olan akademisyenler ile  engellilik alanında önemli çalışmalar yapan kamu ve sivil toplum  kuruluşu temsilcileri sunum için davet edilecektir. Dersi alan yüksek lisans öğrencilerinin de yarı yıl sonunda, yapacakları tez çalışmasının konusu ile ilgili sunum yapmaları istenecektir. Seminer programı dersin sorumlu öğretim üyesi tarafından planlanacaktır. Seminer dersine devam zorunluluğu bulunmaktadır.  

2. SEÇMELİ DERSLER VE İÇERİKLERİ

Dersin Adı: Sağlık, İşlevsellik ve Engellilik

Dersin İçeriği: Sağlık, işlevsellik ve engellilik dersi içeriği “Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı” teması olan “engelliliğin yaşam deneyiminin bir parçası olarak tanımlanması’ ile uyumlu olarak ‘İşlevsellik, Engellilik ve Sağlığın Uluslararası Sınıflaması [International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)’in tanımı, kapsamı, önemi ve kullanımını kapsayacaktır. Bu dersin sonunda öğrenciler: ICF’in işlevselliğe (fonksiyon) odaklanarak sağlık hakkında bütünsel bir portre sağladığını kavramış, ICF’in komponentleri olan vücut yapıları, vücut fonksiyonları, aktivite ve katılım ve çevresel faktörler arasındaki etkileşimi irdelemiş, ICF niteleyicilerini kullanmayı öğrenmiş, ICF’in engellilikle ilgili temel verilerin tüm dünyada geçerli olan ortak bir dille  ortaya konulmasındaki önemini ve gereğini anlamış ve Dünya Engellilik Raporunun (2011) engellilikle ilgili araştırmalar için önerilerinde ICF’in yerini öğrenmiş olacaklardır.  Bu ders engelliliğin tanımlanmasında ICF’i ön plana alarak ‘Dünya Sağlık Örgütü Engellilik için Aksiyon Planı’nda yer alan önerilere uygun çalışmalar yapılmasına da katkıda bulunacaktır.

Dersin Adı: Engellilik ve Kitle İletişim Araçları

Dersin içeriği: Engelli bireylerin toplumda nasıl algılandığı, eşit yaşam koşulları hakları konusunda kitle iletişim araçlarında nasıl konu edildikleri, kitle iletişim araçlarında konu olarak engelli bireylerin nasıl yansıdığı, engelli günleri dışında yıl boyunca toplumsal yaşamın bir gerçeği ve toplumun özgür bireyleri olarak engelliye bakışın nasıl olduğu bu dersin temelini oluşturmaktadır. Saptanacak duruma göre, bunun değiştirilmesi için farkındalık çalışmalarının medya ürünlerine nasıl yansıtılacağının tartışılması, medya çalışanı engellilerin varlığının ve engelsizlere göre farkının araştırılması, tüm bunların çağdaş ve eşit haklara sahip toplum yaratmadaki öneminin vurgulanıp anlaşılması bu dersin kapsamını oluşturmaktadır.

Dersin Adı: Engelliler İçin Yardımcı Teknolojiler

Dersin İçeriği: Engel durumuna göre engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştıran yardımcı teknolojilerin neler olduğu ve hangi alanlarda destek olmak üzere üretildikleri bilgisi ile bu teknolojik desteğin nasıl sağlıklı bir şekilde kullanılabileceği konusunda bilgi sağlamaktır.

Dersin Adı: Sosyal Psikoloji

Dersin İçeriği: Sosyal Bilimlerdeki gelişmelerden önemli bir alanı oluşturan Sosyal Psikoloji,  toplumsal gelişme–değişme etkileşimle doğrudan ilişkili olan iletişim bilimlerinin vazgeçilmez bir ilgi alanını oluşturmaktadır. Dersin kapsamı içinde, alan engellilik alanında bilgilendirici ve alan araştırmalarının yapılabileceği, iletişim becerilerini artırıcı, sosyal olguların aktarılması amaçlanmıştır. Sosyal Psikolojinin tarihsel gelişimi, konuları, yaklaşımı, yöntemleri, sosyal etki ve uyma davranışının incelenmesi, engelliliğe karşı tutumlar, tutum değiştirme, önyargı,  iletişim ve propagandanın uygulamalı çerçevesinde tutumlar, toplumsal roller, statü, otorite, gruplar arası iletişim, kültür vb konular ele alınmaktadır. Sosyal ve kültürel ortamdaki bireylerin engellilikle ilgili tutum ve davranışın nedenlerinin ayırdına varabilir. Bireyin düşünce, duygu ve davranışlarının yaşamındaki önemini kavrayarak nedenleri açıklayabilir. Uyma ve ikna olma davranışının nedenlerini, sosyal grupların işleyişini ve sosyal çevrenin birey, bireyin çevre üzerindeki etkisinin yönünü tayin edebilir.

Dersin Adı: Engelsiz ve Evrensel Tasarım

Dersin İçeriği: Evrensel Tasarım ilkelerinin benimsenmesi ve bu yaklaşımla fiziki çevrelerin değerlendirilip, düzenlenmesi, yaşlılıkla ve engellikle ilgili bilgiler; sosyal, psikolojik ve demografik gerçekler, engel türleri (kişiye özel, mekana özel) ve engellilerin çeşitli mekansal gereksinimleri; engelli ve yaşlılar için gereken donanımlar; önemli ekipman (donanım), donatı ve yapı elemanı tasarımları; yaşlılar ve engellilere uygun konut ve bina tasarımı; çağdaş standartlar; şehirsel çevre elemanlarında gereken boyutlar ve tasarım ölçütleri konusunda bilgi edinmelerini sağlamaktır. Yaşlılar ve engellilerin inşa edilmiş çevrelerdeki hayatını kolaylaştıracak mimariyi ve şehirsel tasarımı tanımak, engellilerin ve yaşlıların toplumsal hayata katılabilmelerini sağlayacak sosyal şartlara dikkat çekmek, engellilerin toplumsal hayata katılabilen üretken bireyler olmalarına yardımcı şehirsel çevre şartlarını sağlamak, bütün insanlar için kaza tehlikelerini en aza indirecek şekilde sağlıklı çevre ve sosyal tasarım anlayışını benimsetme, engellilerin ve yaşlıların günlük hayatlarını kolaylaştıran araç, gereç, cihaz, donanım, nesnelerin mekanla uyumlu, uygun tasarımı üstünde durulmaktadır.

Dersin Adı: Engellilik ve Spor

Dersin İçeriği: Engelliler için sporun anlam ve önemi, engel türleri ve sınıflandırılmaları, sporun engelliler üzerindeki etkileri, engelliler için beden eğitimi ve sporla ilgili hukuki düzenlemeler ele alınacaktır. Engellilerde sporunun tarihçesi, gelişimi, kitlelere yayılması, günümüzde engelli spor organizasyonları ve engelli sporlarında kullanılan araç ve malzemeler, engelli sporlarındasınıflandırmalar incelenecektir. Özel eğitimde beden eğitimi ve spor uygulamalarının önemi bu dersin konularını oluşturmaktadır.,

Dersin Adı: Sosyal İnovasyon ve Sosyal Girişimcilik

 Ders İçeriği: Sosyal İnovasyon ve Sosyal Girişimcilik; ekonomik, sosyal, siyasal,    kültürel ve ekolojik sorunların yenilikçi kurum, süreç, politika ve uygulamalarla nasıl çözüme kavuşturulabileceğine ilişkin çalışmaları ele almaktadır.  Bu ders kapsamında sosyal ekonomi alanı,  sosyal sorunlarla mücadelenin önemi,  küresel eğilimler ile dünyada ve Türkiye’deki koşulların değerlendirilecektir.  Sosyal sorumluluk, kurumsal sosyal sorumluluk, sosyal sorumluluk teorileri incelenecektir. Sosyal inovasyon ve sosyal girişimcilik kavramı ve gelişimi, başarılar, başarısızlıklar, fırsatlar ve kısıtları, kamu politikaları ile ilişkileri aktarılacaktır. Sosyal inovasyon ve sosyal girişimlerle kar amacı gütmeyen kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve geleneksel girişimlerle aralarındaki farkın anlaşılması sağlanacaktır.  Sosyal inovasyon girişimlerinin desteklenmesini sağlayan kurumsal araçlar, ulusal ve uluslararası fonlara başvuru olanakları ve koşulları hakkında bilgi verilecektir. Sosyal inovasyonve girişim örnekleri üzerinde sosyal girişim geliştirme ve büyütme yolları incelenecektir.  Sosyal girişimlerin karşı karşıya kaldıkları sorunlar ve çözüm yolları ele alınacaktır.  Sosyal inovasyon yoluyla sosyal değişime personel katkısını sağlamak ve motive etmek için yapılması gerekenler aktarılacaktır. Engellilik çalışmalarına çözüm ve sürdürülebilirlik için sosyal inovasyon ve sosyal girişim bağlantısı kurulacaktır.

Dersin Adı: Refah Devleti, Sosyal Haklar ve Engellilere Yönelik Sosyal Hizmetler

Dersin İçeriği: Ders, engellilik meselesini genel anlamda sosyal bilimler açısından özelde ise sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler kapsamında ele almaktadır. Bu çerçeve öncelikle “engellilik” olgusunun ne anlama geldiği, geçmişten günümüze kadarki dönüşümler dikkate alınarak ortaya konacaktır. Sonrasında psikolojik, sosyolojik, ahlâkî, eğitimsel gibi sosyal bilimlerin çeşitli dinamikleri üzerinden engelliliği kavrama noktasında derinleşilecektir. Daha sonrasında, dünyada engellilere yönelik sosyal yardım ve hizmet yaklaşım ve uygulamalarının ne durumda olduğu ülke örneklikleri üzerinden değerlendirilecektir. En nihayetinde ise, merkezi yönetimin, yerel yönetimin, sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün engellilere yönelik sosyal yardım ve hizmet aktörleri olarak neler yapmakta oldukları Türkiye ölçeğinde analiz edilecektir.  

Dersin Adı: Sosyal Psikolojide Nitel Araştırma Teknikleri

Dersin İçeriği: Bu dersin amacı engellilik üzerine yapılan araştırmalarda kullanılabilecek nitel araştırma veri toplama tekniklerini ve nitel araştırma metodolojik yaklaşımlarını tanıtmaktır. Veri toplama teknikleri bağlamında gözlem, katılımcı gözlem, görüşme türleri ele alınacaktır. Nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenoloji, gömülü teori, anlatı analizi ve söylem analizi örnek veriler ve engellilik üzerine makaleler incelenerek değerlendirilecektir.

Dersin Adı: Engellilerin Kamusal Hakları

Dersin İçeriği: Sosyal devlet, kamu hizmeti, engellilere yönelik kamu hizmetleri, kamu hizmetine girişte engellilere özel düzenlemeler

Öğretim Üyesi: Dr. Öğr. Üyesi Şenol Kurt (İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü)

Tez Çalışmaları

Engellilik Araştırmaları Yüksek Lisans Programında tez yapacak öğrencilerden kendi mezun oldukları lisans alanında veya disiplinler arası bir alanda bir araştırma yapmaları istenir.. Tez danışmanı alana uygun olarak belirlenir veya disiplinler arası çalışmalarda farklı alanlardan öğretim üyeleri danışmanlık yapar.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ 2019-2020 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI BAŞVURU KOŞULLARI KILAVUZU: http://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=1)-kosullarikilavuzu.docx_636948239492868084.pdf

                                                                                  BAŞARILAR DİLERİZ.