YENİ ENGELLİ SAĞLIK KURULU YÖNETMELİKLERİ: ENGELİ OLAN BİREYLERİ VE AİLELERİNİ BEKLEYEN DEĞİŞİKLİKLER

Dr. Resa Aydın

20 Şubat 2019’da Engelli Sağlık Kurulu Rapor Yönetmelikleri Resmi Gazetede yayımlandı. Bu yönetmelikler engelli bireylerin alacakları sağlık kurulu rapolarıyla ilgili eskisinden farklı uygulamalar içeriyor:

1.    Çocuk ve Erişkinler için Farklı Yönetmelik Geldi

0-18 yaş çocuklar için farklı bir yönetmelik çıktı. ÇÖZGER olarak kısaltılan “Çocuklar için Özel Gereksinim Raporu” engellilik oranı vermek yerine, özel gereksinimleri ön plana çıkaran bir sistem getiriyor. Bu sistem, Dünya Sağlık Örgütünün Yetiyitimi, İşlevsellik ve Sağlığın Uluslar arası Sınıflamasının Çocuk ve Genç Versiyonu(ICF-CY) esas alınarak hazırlanmış.

Bu yönetmelikte 23 adet özel gereksinim alanı tanımlanmış, bu alanlar içinde daha önceki yönetmelikte hiç yer almayan, “yenidoğan alanı”, “romatoloji alanı” , “kalıtsal-doğmalık hastalık alanı” gibi alanlar var. Bu alanlar ile ilgili gereksinim belirlenen çocukların yaşama aktif katılımını kolaylaştırmayı amaçlayan, 10 farklı girişim önerisi yeni yönetmelikte yer almış.

ÇÖZGER’in en önemli katkısı, riskli bebeklerin ve gelişimsel geriliği olan çocukların doğumdan itibaren erken girişim hizmetlerinden yararlanmalarına olanak sağlaması olacak.

Yönetmeliğe göre ÇÖZGER için Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Çocuk hekimi, aile ile birlikte çocuğun problem yaşadığı gereksinim alanlarını belirleyerek, gerekli uzman hekimlerden konsültasyon isteyecek. Çocuğun muayene ve tetkiklerini yapan uzman hekimler de kendi uzmanlık alanlarına göre yaptıkları değerlendirmeler sonunda, çocuğun ihtiyaç duyduğu hizmetleri alabilmesi için gereken formları dolduracak. Böylelikle, “engelli” etiketi olmaksızın, bireysel ihtiyaçlar göre hizmet almak mümkün olacak.

ÇÖZGER’in eski yönetmelikle ilişkilendirildiği Ek3 bölümünde, gereksinim düzeyleri yer alıyor. “Özel gereksinim var”-ÖGV: daha önce özel eğitim için işaretlenen %20 oranına karşılık geliyor. Daha sonra orta ve ileri ÖGV düzeyleri var.

Daha önce “ağır” engelli olarak değerlendirilen çocuklar için “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin düzeyde ÖGV” ve “Özel koşul gereksinim var(ÖKGV)” gibi farklı gereksinim düzeyleri belirtilmiş(Bakınız ÇÖZGER Ek 3). Bu düzeyde gereksinim olduğu hakkında değerlendirilen çocukların aileleri önceki sistemde olduğu gibi evde bakım aylığı alacaklar.


2.    Engelli Raporları Elektronik Ortama Taşınacak

Engelli sağlık kurulu raporları elektronik ortamda doldurulacak ve raporlar e-devlet sisteminde şeffaf olarak görülebilecek. Bu durum daha önce yaşanan mükerrer rapor sorununu da çözmüş olacak. Farklı Bakanlıklar tarafından, sağlık kurulu raporlarındaki ihtiyaçlar doğrultusunda hizmetler planlanacak.

Engelli Sağlık Kurulu raporu tek başına sosyal haklar için dayanak olmayacak, igili kurumlarca değerlendirmeler yapılacak. Bir yıl içinde elektronik sisteme geçiş tamamlanacak.

3.    Erişkin Raporlarında Önemli Değişiklik Yok

Erişkin engelli rapor yönetmeliği, eski yönetmelikten çok farklı değil. “Akondroplazi”, “Osteogenezis İmperfekta” gibi daha önce sistemde yer almadığı için hak ihlaline neden olan tıbbi tanılar dahil edilmiş.

Erişkin engelli birey, sağlık kurulu raporuna başvurduğunda kişisel beyanları dikkate alınarak, problem yaşadıkları alanlardaki uzman hekimler tarafından konsülte edilecek. Engel oranları belirlenecek ve Baltazar ile toplandıktan sonra süreli veya sürekli olarak belirlenecek. Bu kısımda eski yönetmelikteki sistemden farklılık yok.

Erişkinler için "ağır" engelli değerlendirmesinde, bireyin günlük yaşam aktivitelerindeki işlevsellik seviyesi dikkate alınacak. Rehabilitasyonda genel (jenerik) işlevsellik ölçeği olarak kullanılan Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçeği esas alınacak ve başka bir kişinin yardımına ihtiyaç duyan "kısmi bağımlı" veya "bağımlı" düzeyde olanlar eski sistemdeki gibi "ağır" engelli sayılacak ve evde bakım aylığı alacak.

    
4.    Uygulamada Bizleri Neler Bekliyor?

Sağlık Kurulu Raporu vermeye yetkili hastanelerin görevlilerini (hekim/idari personel) ve engelli birey/ailelerini kısa dönemde oldukça zor bir sürecin beklediğini söyleyebiliriz.

Sağlık Kurullarına herhangi bir bilgi iletilmeksizin, 20 Şubat’ta yönetmelikler yayınlandı. Bu süre içinde, Bakanlık yetkilileri arandığında kesin bilgi almak mümkün olamadı.

2 Mart’ta rapor vermekle yetkili hastanelerde çalışan görevli personele bilgilendirme toplantısı yapıldı. İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü yetkilileri tarafından, Hamidiye Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Konferans Salonunda yapılan toplantıda, en kısa sürede yönetmeliklerle ilgili yeni yasal düzenlemelerin yapılacağı ve ÇÖZGER vermek için yetkilendirilecek Çocuk hekimlerine on-line ÇÖZGER eğitimi verileceği bilgisi paylaşıldı.

Toplantıdan edinilen izlenim, yeni sisteme geçiş sürecine yeterince hazırlıklı başlanamadığı yönünde olmuştur. Bu sürecin engeli olan bireylerin ve ailelerinin mağduriyetlerine neden olmadan ve zaten oldukça gerginleşen hekim/sağlık çalışanı-hasta/hasta yakını ilişkilerine zarar vermeden geçirilmesini dileriz.